Wat kan Amsterdam leren van gemeente Den Haag?

👋 Op 22 november zijn de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Dat zal het politieke landschap flink opschudden, wat de uitslag ook wordt. Voormalig minister van BZK Bruins Slot (inmiddels minister van Buitenlandse Zaken) heeft nog op de valreep een Kamerbrief verzonden waarin zij aangeeft dat er concrete mogelijkheden onderzocht worden om het decentraal bestuur te gaan versterken. Het zou fijn als het komende kabinet deze ambitie overneemt. In deze nieuwsbrief enkele voorbeelden waarom dat belangrijk is. Een tikkeltje technisch verhaal, maar wel één met grote gevolgen. Juist gemeente Den Haag bewijst dat een gebrekkig functionerend decentraal bestuur vele honderden miljoenen euro’s kan kosten.

Amare: Bijzonder Complex

In Den Haag heeft een onderzoekscommissie vijftien maanden lang onderzoek gedaan in het kader van een raadsenquête naar de problemen die gepaard gingen met de bouw van Amare. Dat leverde volgens de commissie ‘een ontluisterend beeld van (politieke) tunnelvisie, tekortschietende democratische controle en falend dualisme’ op. Voor andere gemeenten zijn er ook lessen te trekken.

Ik schreef er een korte blog over.

Het drama is relatief overzichtelijk: het cultuurgebouw in Den Haag is zo duur geworden (500+ miljoen euro) dat er geen geld meer is overgebleven voor de programmering. Wel peperduur gebouw, geen cultuur. Dat had voorkomen kunnen worden als er minder politiek gesteggel zou zijn geweest.

• Het besluit om het cultuurgebouw te bouwen werd genomen op basis van politieke onderhandelingen. Niet op grond van uitgewerkte beleidskaders of een visie.

• Wel of niet bouwen werd een speerpunt van verkiezingen. Daardoor werd het besluit heel politiek.

• Het college drukte (in wisselende samenstellingen) steeds de eigen zin door, ook als deskundigen negatief adviseerden.

• De raad fungeerde als een soort van stempelmachine: het contract was al getekend voordat het behandeld werd in de gemeenteraad. College nam de raad dus weinig serieus.

• De raad was op zijn beurt volgens de commissie ook meer bezig met ‘de poppetjes’ dan met de inhoud.

• De commissie constateert dat een dergelijk project misschien ook te technisch was voor de raad om de controlerende taak goed te kunnen uitvoeren. Versterken van de raad is noodzakelijk.

Kunnen andere gemeenten ook lessen trekken uit dit onderzoek?

Ik denk van wel: gemeente Amsterdam kent ook diverse projecten met een omvang van meer dan honderd miljoen euro met een sterk politiek signatuur. Het gevaar bestaat dat politieke stokpaardjes gaan overheersen, de discussie net zoals in Den Haag verloopt via de lijnen van coalitie en oppositie en ‘het publiek belang’ uit het oog wordt verloren. Straks zit Amsterdam bijvoorbeeld opgescheept met een Erotisch Centrum (ook een soort van cultuurgebouw) zonder dat de verwachtingen waargemaakt worden. Wijze les dus voor elke gemeenteraad om het publiek belang in de gaten te houden en bewust te zijn van het belang van dualisme.

Stadsdeelcommissies

Afgelopen woensdag (13 september) was er in raadscommissie SED (vanaf 34.00 minuten) een debat over ‘een reparatieverordening stadsdelen en stadsgebied Amsterdam’ onder meer naar aanleiding van een advies van hoogleraar Munneke over bevoegdheden van de stadsdeelcommissies.

Reparatieverordening? Zijn de stadsdeelcommissies dan kapot? Nou.. Eerder zijn ze nooit echt goed gemaakt. De gedachte was dat de stadsdeelcommissies (gekozen door de bewoners) deze bestuursperiode bevoegdheden gedelegeerd (of gemandateerd) zouden krijgen van de gemeenteraad. Dat zou de commissies onder meer een belangrijke rol kunnen geven na de invoering van de Omgevingswet bij afwijken van omgevingsplannen. Hoe moest nog even uitgezocht worden.

Munneke is daarentegen kritisch: de gewenste bevoegdheden kunnen niet overgezet worden. Alleen “het aanwijzen van trouwlocaties” kan aan de stadsdeelcommissies overgedragen worden. Ehm.. Juist. Geen commissielid die daar om gevraagd heeft.

Pijnlijk, want in het hoofdlijnen besluit (PDF) was er gekozen voor een stelsel met twee bestuurscommissies in plaats van één bestuurscommissie met een DB en een AB. Dat zou volgens het toenmalige college (en de raad..) ‘zuiver’ zijn. Beide commissies moesten een bestuurscommissie worden want dan “gaat het bij twee commissies om soortgelijke organen die dezelfde basis vinden in de Gemeentewet. Dit brengt tot uitdrukking dat het gelijkwaardige organen zijn met taken die hetzelfde gewicht in de schaal leggen.”

Dat laatste valt dus flink tegen: diezelfde basis kan alleen gevonden worden door de stadsdeelcommissies een bevoegdheid toe te kennen die meteen ook weer ondergemandateerd is aan afdeling dienstverlening. Met alle respect: een onzinbevoegdheid. Waarom toch delegeren? Omdat anders de stadsdeelcommissies de status van bestuurscommissies zouden verliezen..

In debat met de commissie maakte de wethouder Democratisering zich er in eerste instantie wat makkelijk vanaf door er een politiek spelletje van te maken. Gelukkig werd hij sterk geïnterrumpeerd door mijn fractiegenoot Daan Wijnants die op de ernst van de situatie wees. Met tegenzin wees de wethouder er vervolgens op dat de huidige situatie geëvalueerd moet gaan worden. In antwoord op een interruptie van Nienke van Renssen (GroenLinks) liet de wethouder doorschemeren ook niet gelukkig te zijn met de situatie maar dat hij in Den Haag nou eenmaal bot had gevangen (de term ‘virulente Amsterdam haat’ viel).

Is dan alles verloren? Ik denk van niet. Van Renssen maakte in haar bijdrage terecht enkele opmerkingen over de onduidelijkheid rondom de Omgevingswet en de mogelijke rol van de stadsdeelcommissies. Tijdens commissie R.O wordt dit onderwerp ook besproken en dan zal ik daar mijn inhoudelijke bijdrage leveren.

Afsluiter

Op 6 september had ik mijn eerste raadscommissie (ruimtelijke ordening). Punt gemaakt over darkstores ('er is met een kanon op een mug geschoten') en het tijdelijk verdwijnen van 'Abi Patat' in Nieuw-West door sloop/nieuwbouw. Deze snackbar wordt gerund door ‘de patatfilosoof’ van Nieuw-West die als vanzelfsprekend niet blij is dat zijn snackbar moet verdwijnen. Het mogelijk verdwijnen hield de gemoederen flink bezig in de buurt.

Van de gemeente en van de woningbouwcorporatie heeft hij een terugkeermogelijkheid gekregen. Fijn, want zijn snackbar is een ontmoetingsplaats voor jong en oud in de buurt. Bijzonder, want de gemeente wil eigenlijk minder snackbars hebben in Nieuw-West vanwege het creëren van een voedselgezonde leefomgeving. Gelukkig staat de wethouder Ruimtelijk Ordening er wat minder dogmatisch in dan zijn collegegenoten en gaf deze aan ‘geen kruistocht te willen starten tegen alles met een potje mayo’. Daar houden we het college ook in de toekomst aan.

Wat vond je van deze nieuwsbrief? Reageer door een reply te verzenden op deze mail of stuur een mail naar [email protected]