Subsidies en burgerberaden: wordt geld wel goed besteed?

De Weekend Academie

Volgens een artikel van Follow The Money zou de oprichter van de Weekend Academie (Oguz Dulkadir) zichzelf verrijken door het gebruik van een “Sywert constructie”. De stichting krijgt subsidie om allerlei programma’s te ontwikkelen en meerdere BV’s (in eigendom van de oprichter van de stichting) sturen vervolgens facturen naar scholen die programma’s afnemen. In het artikel staat onder meer deze passage:

Volgens de stichting is er niets aan de hand: de constructie is legaal en de bv’s hebben dit afgestemd met het bestuur van de stichting. Van wegsluizen is dus geen sprake. De gemeente Amsterdam laat (als subsidieverstrekker) aan FTM weten niet bekend te zijn met de constructie maar dat dergelijke constructies verantwoording van subsidies wel lastiger kunnen maken. Samen met collega Van der Kamp stelde ik over het artikel schriftelijke vragen. Wat wist de gemeente nou wel en is subsidiegeld hiervoor bedoeld? Hierbij speelt mee dat de stichting onderdeel is van de subsidieregeling Sociale Basis en nog tot 2030 kan rekenen op een stevig bedrag aan middelen.

De kwestie leidde tot juridisch getouwtrek. Media die over het artikel schreven (zoals Het Parool en At5) kregen een sommatie van de advocaat van Dulkadir om te rectificeren. Op LinkedIn sprak de hoofdredacteur van FTM van een ‘SLAPP-poging (strategic lawsuits against public participation)’ om ‘de media de mond te snoeren’. De sommatie had effect: o.a Het Parool plaatste een rectificatie op de website:

Als VVD hadden wij (samen met andere partijen) de kwestie voor de OZA commissie van 7 mei geagendeerd. Gezien de grote beroering vroegen wij met klem of de schriftelijke vragen (van begin april) voor die datum al beantwoord konden worden. Dat bleek helaas niet mogelijk: de gemeente moest nog informatie opvragen bij de stichting. Om die reden is het inhoudelijk debat verplaatst naar woensdag 4 juni.

In een schriftelijke bijdrage aan de gemeenteraad laat de Stichting Weekend Academie ondertussen weten dat de aantijgingen uit het FTM artikel onjuist zijn. Ze benadrukken wederom dat de constructie legaal was en dat er geen subsidiegeld van de stichting naar een BV is gegaan. Ook zou de constructie afwijken van die bij Sywert (en de mondkapjes). De stichting zegt daarbij het volgende:

Het verhaal is (althans volgens de verklaring) eigenlijk simpel: de stichting kreeg werk aangeboden van scholen maar durfde dat (vanwege risico’s) niet aan. De oprichter en interim-directeur van de stichting durfde dat met eigen bv’s vervolgens wel aan. Bof: het werk blijkt (volgens FTM) lucratief te zijn.

Wisten scholen dat zij zaken deden met een BV in plaats van de stichting? Volgens FTM wisten de scholen dat niet. De stichting stelt feitelijk dat iedereen (schoolbesturen, de vrijwilligers, de werknemers etc.) het wist of zou moeten weten.

Prima. Maar waarom zei de gemeente Amsterdam het dan niet te weten? We stelden daarom tijdens de rondvraag van OZA nog ons meest urgente vraag: wist de gemeente Amsterdam nou van de constructie of niet? Is het beleid van de gemeente Amsterdam om zaken te doen met stichtingsbesturen die de voorkeur geven aan deze constructies?

Wat ons betreft belangrijk: als diensten commercieel aangeboden kunnen worden hoeft dat niet via de sociale basis. Ik vermoed dat het college dat ook zo ziet. Los nog van de ingewikkelde juridische vraag of vermenging van activiteiten op deze manier wel/niet is toegestaan. En in hoeverre het maatschappelijk wenselijk is dat diensten met subsidie (en vrijwilligers) ontwikkeld worden om vervolgens commercieel in de markt gezet te worden.

Het college kon de vraag (nog) niet beantwoorden. Dat is opmerkelijk: het college had kunnen zeggen dat zij niet op de hoogte waren (zoals ook gemeld aan FTM) en in algemene zin het standpunt kunnen toelichten t.a.v deze constructies. Dat bleef uit. Wel zei het college dat de subsidies rechtmatig (kunnen) zijn. Daar vroegen wij alleen niet naar. Daarmee zijn onze zorgen eerder groter geworden dan weggenomen. We wachten nu de antwoorden op de andere vragen af..

Zin en onzin van burgerberaden

Afgelopen maand stond in het teken van burgerberaden. In de raad bespraken wij eerst de startnotitie van burgerberaad “De Groene Stad” en daarna de evaluatie van “De Schone Stad”.

Burgerberaden zijn duur. Heel duur zelfs. Voor veel geld langdurig praten over meer groen in de stad, lijkt mij minder zinnig dan gewoon bomen planten. Onder de noemer ‘geen woorden maar bomen’ heb ik dan ook (samen met mijn fractie) tegen het beraad gestemd en een motie ingediend met de naam ‘vergroen de stad, plant een boom’ met als voorstel om de 850.000 euro te gebruiken voor vergroening.

Waarom wil de raad dan toch eerst nog lang praten? Omdat (zoals vaker besproken in deze nieuwsbrief) groen toevoegen best lastig is. Het kost geld en ruimte en dat gaat ten koste van andere zaken waar het gemeentebestuur geld en ruimte aan wenst te besteden. Het is dus een uitstelstrategie: door jaren (2024-2025-2026) te praten over meer groen, hoeft men het nu nog niet te doen.

De evaluatie van burgerberaad Schone Stad maakt dat ook inzichtelijk. Afval is eveneens ‘een hoofdpijndossier’ want de stad opruimen kost geld en juist dat wil het gemeentebestuur er niet aan uitgeven. Bewoners mogen dan met elkaar praten over hoe de stad wel schoon te krijgen.

Dat lijkt prima. Misschien komen bewoners op nieuwe (goedkope..) ideeën. De evaluatie laat daarentegen zien dat het een vrij omslachtige manier is om kennis die al in de organisatie beschikbaar is bij het college te brengen. Het advies dat direct overgenomen kon worden (herintroductie van het treintje) bleek namelijk afkomstig te zijn van gemeentemedewerkers zelf:

Divers en inclusief beraad

Ik kreeg tijdens het debat vanuit de PvdA een interessante andere vraag: wat vond ik van de representativiteit van de Schone Stad? Eerder had ik aangegeven mij zorgen te maken over de opkomst bij burgerberaden. Blijven niet te veel groepen thuis? En wat betekent dat voor het draagvlak van de adviezen?

Om positief te beginnen: de evaluatie maakt duidelijk dat de gemeente echt alles op alles gezet heeft om een representatieve afspiegeling te verkrijgen. Er zijn 10.000 brieven aan inwoners verzonden en nog eens 2500 aan ondernemers. Aanmelders moesten achtergrondkenmerken invullen die meewogen bij de loting. Van de 12500 uitnodigingen kwamen er 623 aanmeldingen (5% respons). Op grond daarvan konden 150 mensen geloot worden. Uiteindelijk maakten 100 mensen het beraad af. Op de kenmerken waar op geloot is (leeftijd, geslacht, stadsdeel, opleiding en type woning) is deze groep representatief voor Amsterdam blijkt uit de evaluatie.

Er is dus met een (kostbaar) representativiteitskanon geschoten op de Amsterdamse bevolking om de juiste afspiegeling te verkrijgen en te compenseren voor het (bekende) probleem van lage respons. Helemaal representatief? Toch valt ook dat eigenlijk niet goed te doen:

Het hete hangijzer is namelijk inclusiviteit en diversiteit. Een kenmerk waar niet op gewogen is bij de loting is migratieachtergrond. Relevant? Ja, want circa 37% van de Amsterdamse bevolking heeft een migratieachtergrond en 18% van de bevolking is expat (en spreekt mogelijk beperkt Nederlands). Het gegeven van meer- en anderstaligheid werd geadresseerd in het burgerberaad in de inzet van tolken en gesprekken voeren in het Engels. Tegelijkertijd werpt anderstaligheid altijd een barrière op bij deelname aan deze projecten. Je kan wel voldoende jongeren hebben geloot, de vraag is of er ook voldoende expats bijzitten als daar niet ook op geloot wordt. Is dat niet geval, dan is er oververtegenwoordiging van een andere groep.

Dit probleem speelt niet alleen bij migratieachtergrond: deelnemers gaven in de enquête aan mee te (willen) doen aan een beraad als het onderwerp aanspreekt. Bewoners met bepaalde interesses (en overtuigingen) zullen zich dus voor het ene beraad wel en voor het andere niet aanmelden. Representativiteit op enkele aspecten, waarborgt daarmee geen diversiteit.

Daarmee komen we tot enkele lastig op te lossen kernproblemen van het beraad:

• De adviezen die bewoners geven kunnen beïnvloed worden door medewerkers van de gemeente zelf. Daarnaast is het ook niet helder wat er precies met de adviezen gebeurt. Als iets geld kost, wordt dat altijd een politiek besluit.

• Representativiteit op onderdelen kan (met voldoende geld) bereikt worden. volledige representativiteit en diversiteit is - gezien de aard van het middel - lastiger. De vraag wie het beraad precies vertegenwoordigt blijft bestaan.

• Een burgerberaad vormt voor gemeenteraden een instrument om de verantwoordelijkheid (voor moeilijke beslissingen) af te schuiven op een groep ongekozen bewoners. Fijn, want die zijn geen verantwoording schuldig aan een achterban. Zolang die blijven praten hoeft het bestuur zelf geen knopen door te hakken. Dat verzwakt daarentegen de lokale democratie eerder dan dat deze versterkt wordt.

Los van de vragen die ik heb over doelmatigheid en doeltreffendheid, maken de problemen de inzet van het instrument (blijvend) kwetsbaar. Is dat een probleem? Ja, want uiteindelijk is er altijd politiek draagvlak nodig willen adviezen kunnen landen. En juist veel politici wijzen op bovenstaande problemen:

En zoals de tweet van Wilders bewijst speelt dat probleem niet alleen op lokaal niveau..

Afsluiter

In 2024 ging ik samen met een (kleine) afvaardiging van de commissie OZA op werkbezoek bij leveranciers van WMO hulpmiddelen. Belangrijk onderwerp want als een rolstoel niet tijdig wordt geleverd kunnen mensen weken aan huis gekluisterd blijven. Ik merkte tijdens het bezoek dat de problematiek veel complexer was dan ik eerder gedacht had.

We besloten om tijdens de raad een unaniem aangenomen motie in te dienen om de Rekenkamer Amsterdam-Zaanstad te vragen onderzoek te doen naar de problematiek WMO Hulpmiddelen. Gelukkig vond de Rekenkamer dat erg interessant en het leidde tot een deze week verschenen boeiende rapportage. Hieruit blijkt onder meer dat het college steken heeft laten vallen en dat de raad ‘meer in positie gebracht moet worden’. Met andere woorden: het gemeentebestuur moet flink aan de slag om de kwaliteit te verbeteren. Wethouder Scholtes (Zorg) heeft al aangegeven de conclusies te willen overnemen.

Wat vond je van deze nieuwsbrief? Reageer door een reply te verzenden op deze mail of stuur een mail naar [email protected]