Referendum, stadsdeelpanels en wooncoöperaties.

Beste lezer, in deze nieuwsbrief neem ik je mee langs drie initiatieven in Amsterdam waar op dit moment iets mee aan de hand is:

• Het referendum over de Hoofdgroenstructuur

• De stadsdeelpanels

• Wooncoöperaties

Wat deze initiatieven met elkaar gemeen hebben is dat 'een papieren idee' tegen een 'weerbarstige realiteit' is aangelopen. 

In deze nieuwsbrief sta ik daar bij stil. Daarmee hoop ik inzicht te bieden in het hoe en waarom achter deze initiatieven en wat we daarvan kunnen leren.

Veel leesplezier!

Met vriendelijke groet, 

Laurent Staartjes

Referendum Hoofdgroenstructuur

Maar liefst 18.000 Amsterdammers (Het Parool) hebben een verzoek gesteund voor een referendum over de "Hoofdgroenstructuur" (HGS). De gemeenteraad steunde vorige week het verzoek en dat betekent dat er mogelijk echt een referendum komt over de HGS. 

Hoe zit dit precies? Wat is de HGS? En is een dergelijk referendum een goed idee?

De HGS heeft als belangrijkste doel 'bestaand groen' te beschermen. In een stad als Amsterdam is groen (relatief) zeldzaam. Wanneer groen in Amsterdam is opgenomen in deze HGS dan is het een flinke klus om het te verwijderen. 

Dat is fijn. Want Amsterdammers zijn erg gehecht aan het groen. Daarnaast hoort voldoende groen ook bij het idee van 'een complete stad'.

GroenLinks wethouder Van Doorninck wilde vorige bestuursperiode deze HGS een update geven om groen in de stad belangrijker te maken. De belofte van het college met de HGS is 'rigoureus vergroenen' (zie ook deze AT5 advertorial). Hiervoor ontwierp zij een nieuwe HGS en legde die ter inspraak voor. Het is een vrij technisch verhaal, maar de kort-door-de-bocht conclusie is dat groen in de nieuwe HGS inderdaad beter beschermd wordt. 

Waarom dan toch een referendum? 

Bestaand groen wordt beter beschermd, maar niet al het bestaand groen kan op die bescherming rekenen. Dat kan ook niet. De stad wil verdichten en moet flink bijbouwen. 

De discussie gaat onder meer over sportvelden, parken, windmolens, woningen en theaters die nog gebouwd moeten worden. Het is vrijwel onvermijdelijk dat dit ten koste gaat van bestaand groen. Hier waren Amsterdammers al tijdens de eerste bekendmaking van de plannen erg verbolgen over. Er kwamen maar liefst 500 inspraakreacties binnen bij de gemeente. 

Wethouder Van Doorninck kreeg in de tussentijd van haar partij geen tweede termijn. Tegen haar zin in. Volgens Het Parool kostte de grote weerstand die haar plannen (met name rondom windmolens) opriep haar de spreekwoordelijke kop.

Wethouder Van Dantzig (D66) (die deze periode het stokje overgenomen heeft van wethouder Van Doorninck) paste het stuk Van Doorninck aan op grond van de inspraakreacties. Hij wees onder meer een groot aantal 'ontwikkelgebieden' aan waar gebouwd gaat worden en waar 'flexibel' omgesprongen kan worden met het bestaand groen. 

In bovenstaande filmpje is het antwoord te vinden van Van Dantzig op de vraag of die gebieden niet uit de HGS kunnen. Met name de houding van de wethouder spreekt boekdelen: hij had daar geen zin in en wijst naar de politieke afspraken over het bijbouwen van woningen. De coalitie had dit zo afgesproken met elkaar en daar moest de oppositie het maar meedoen. 

Bestuurlijke arrogantie? Het is in ieder geval geen handig antwoord. Wel eerlijk.

Partij voor de Dieren zond daarna een ingezonden brief in Het Parool waarin zij betoogden dat de groenbescherming 'op losse schroeven' is komen te staan. Dit leidde tot een kleine  volksoproer en de wethouder wordt nu dus geconfronteerd met een referendum. 

Hoe dan ook vervelend voor de wethouder. Het is hem niet gelukt om het beleidsdocument ongeschonden over de eindstreep te krijgen en dat verwijt de wethouder zichzelf ook terecht: 

Betekent de komst van een referendum dat de nieuwe referendumverordening goed functioneert? Dat is maar de vraag. De HGS is een veelomvattend beleidsstuk. De vraag is waar mensen over willen stemmen. Over het totaal (dat betere bescherming biedt) of over specifieke aspecten? Is een referendum dan geschikt?

Het is overduidelijk dat de indieners van het referendum juist meer bescherming willen dan de HGS biedt. Een referendum kan daarentegen averechts werken: Wordt de HGS in zijn geheel afgeschoten, dan blijven de huidige (oude) regels gelden en die zijn uiteindelijk toch echt minder streng. 

Het is daarom niet ondenkbaar dat met een 'groene bril op' het referendum tot een pyrrusoverwinning kan leiden. Het verlies dat met de winst komt is groter dan de winst zelf.

Stadsdeelpanels

Naast de nieuwe referendumverordening heeft wethouder Groot Wassink (GroenLinks) ook 'stadsdeelpanels' geïntroduceerd. Afgelopen dinsdag kregen wij in West een presentatie over de invoering daarvan. Wij, als stadsdeelcommissie, moeten namelijk de opdracht geven om een dergelijk panel te installeren. 

Dat is nog allesbehalve een vanzelfsprekendheid. De Stopera heeft namelijk voor ons bedacht dat wij dat wel zouden willen. Maar is dat zo?

Idee in het kort: Een stadsdeelcommissie kan een 'burgerberaad' van 250 (gelote) bewoners instellen die vervolgens een aantal keer per jaar bij elkaar komen (tegen een vergoeding) en dan de stadsdeelcommissie gaan adviseren over een onderwerp, waarna de stadsdeelcommissie weer het dagelijks bestuur kan adviseren. 

Vrij omslachtig. AT5 maakte eerder al een ronde langs alle stadsdelen en constateerde 'twijfels over het nut van het burgerberaad'. Is het niet gewoon bezigheidstherapie? 

Ik ben zelf verklaard tegenstander van burgerberaden en heb daar ook vaak over geschreven. Probleem met de stadsdeelpanels is dat ik simpelweg de toegevoegde waarde niet zie. Daarnaast heb ik ook allerlei technische en praktische bezwaren. Niet onbelangrijk: de systematiek van de panels sluit niet goed aan op het bestuurlijk stelsel van Amsterdam. Dat weet de Stopera ook, blijkt uit de onder meer de Leidraad. Er wordt veel gesproken over 'leren en evalueren'. 

In dat laatste zit ook mijn grote verdriet: wethouder Groot Wassink is zo bezig geweest afgelopen periode met het stimuleren van 'de participatieve democratie' dat hij volledig vergeten was dat zijn voornaamste taak was het waarborgen van een goed werkende 'lokale democratie'. En daar was echt al meer dan genoeg aan te doen.

De gevolgen zijn groot. Het bestuurlijk stelsel functioneert nog steeds niet, maar wordt wel complexer gemaakt met allerlei referenda en panels die op papier al niet functioneren (laat staan in de praktijk). 

Voor wie doen we dit? De Amsterdammer heeft behoefte aan betrouwbaar en goed functionerend lokaal openbaar bestuur. Niet aan een overdaad aan halfbakken participatie-instrumenten die veel tijd en menskracht kosten en zelfs als ze goed gebruikt worden averechts kunnen werken (zie het eerder besproken referendum). 

Wat kan de wethouder wel doen? Eerst de basis op orde krijgen. Zorg ervoor dat de positie van de stadsdelen beter afgebakend wordt. En geef de stadsdelen ook zelf de ruimte om participatie in te vullen. De praktijk wijst uit dat de stadsdelen daar meer ervaring in hebben dan de Stopera.

Wooncoöperaties

Ander slecht nieuws vanuit het progressieve front. Het veel geprezen voorbeeld van een succesvolle wooncoöperatie (AT5) staat op het punt om in te storten: 

De boosdoener is (volgens de initiatiefnemers) ironisch genoeg gemeente Amsterdam zelf. Een wooncoöperatie kan feitelijk niet gerealiseerd worden zonder (stevige) hulp van de gemeente op het gebied van erfpacht, vergunningen en financiering. De gemeente kan die hulp echter niet meer bieden om uiteenlopende redenen. De benodigde hulp is simpelweg te groot.

Precies de reden waarom ik kritisch ben op het concept en het al eerder een 'ongewenst cadeau' noemde. Het is een dergelijk ongelooflijk complexe woonvorm dat realisatie (en daarna ook beheer!) vrijwel geen doen is. Los van de fundamentele vraag of het sociaal rechtvaardig is dat de collectieve middelen gebruikt worden om een elitair en exclusieve particuliere woonvorm te realiseren. 

In Amsterdam is het momenteel onmogelijk om een woning met gereguleerde huur te krijgen zonder een voorrangsregeling. De introductie van wooncoöperaties (op grote schaal) zou een voorrangsregeling introduceren die nog velen malen ontoegankelijker is. Alleen mensen die voldoen aan 'de criteria' van de betreffende wooncoöperatie zouden in aanmerking komen. 

Het "kneiterlinkse" college sprak vorige periode de ambitie uit dat 10% van de woningvoorraad (!!) in de toekomst in Amsterdam 'coöperatief' zou zijn. Dit is zelfs in de Omgevingsvisie 2050 opgenomen. Extra zuur: het woningdelen in de vrije sector (wat veel mensen graag doen) is door hetzelfde college sterk beperkt. Amsterdammers die legaal een woning met elkaar willen delen, worden dus gedwongen dat te doen via de curieuze constructie van een coöperatie. 

Hoe nu verder met de wooncoöperatie? Mogelijk wordt de boel nog gered, maar de donkere wolken zijn wel goed zichtbaar. In Amsterdam West loopt er ook nog een initiatief in de Kolenkitbuurt.  In Het Parool stond daar vorige maand een uitgebreid stuk over.  Ik vrees dat dit ook een teleurstelling zal worden. Tijd dus om af te stappen van dit concept en woningdelen via de reguliere weg weer legaal te maken.