Participatie, goede voornemens en discriminatie op de woningmarkt

Beste lezer, 2023 is van start gegaan en hierbij de eerste nieuwsbrief van het nieuwe jaar! Bomvol met onderwerpen die betrekking hebben op wat er in de gemeente gebeurt. Zoals aangekondigd (noodgedwongen) via een nieuw platform. Ik hoor graag wat je ervan vindt!

Het gemeentelijk nieuwjaar begon in Amsterdam ondanks het reces al op 1 januari. Tijdens de nieuwjaarsreceptie in het Concertgebouw gaf burgemeester Halsema daar haar nieuwsjaartoespraak.

Retorisch zat deze toespraak goed in elkaar. Inhoudelijk werd een onderwerp aangestipt waar ik graag wat langer bij stil wil staan. In deze brief daar een toelichting op. Daarnaast aandacht in deze nieuwsbrief voor burgerparticipatie en de campagne van BZK met betrekking tot woningmarktdiscriminatie.

Veel leesplezier gewenst en een natuurlijk ook een heel gelukkig 2023!

Met vriendelijke groet,

Laurent Staartjes

Burgerparticipatie in Amsterdam mislukt?

Voor wethouder Democratisering Rutger Groot-Wassink begon het jaar wat minder goed. Zijn projectleider Democratisering zei op LinkedIn wat een groot deel van Amsterdam al langer vermoedde: gemeente Amsterdam beschouwt burgerparticipatie als dienend aan een uitkomst die al van te voren vaststaat.

Is dat problematisch? Behoorlijk, want participanten die 'tegenmacht' wensen komen dan van een koude kermis thuis. Mensen participeren niet om als applausmachine te dienen.

Het is de zoveelste tegenslag op dit gebied. Wethouder Groot-Wassink heeft de afgelopen vijf jaar geprobeerd de stad Amsterdam 'te democratiseren'. Het heeft onder meer geleid tot een leidraad participatie (inclusief right 2 challenge), een nieuwe referendumverordening (tot nu toe ongebruikt natuurlijk) en een kritisch rekenkamerrapport over de participatieparagraaf.

Ik begrijp de frustratie van zijn projectleider goed: al die inspanningen hebben tot een zeer pover resultaat geleid. Voor de oppositie en pers is het prijsschieten: elke week kan het college wel een nieuwe mislukking op dit gebied in het gezicht gewreven worden. Komende ramp in wording: de uitbreiding van het betaald parkeren in de kwetsbare delen van de stad waar ik in de vorige brief al wat over schreef.

Kort-door-de-bocht: participatie werkt alleen als andere wethouders het ook een goed idee vinden dat bewoners mee besluiten. Nu is het een hobby van één afdeling binnen de gemeente, waarvan de projectleider zelf aangeeft min of meer alleen te staan binnen de organisatie.

Ik heb zelf schriftelijke vragen gesteld over de voortgang van "buurtrechten' maar ook op dat gebied hoeven we weinig te verwachten. In West gaat het om mogelijk 2 initiatieven ("Het is voor initiatiefnemers een grote stap en het vergt veel tijd") die nog steeds een grote kans hebben vast te lopen want 'de praktijk is echter taai'.

In 2023 zal dit niet beter worden. Het is nu aan het college om een besluit te nemen: of je doet het met zijn allen en je doet het goed. Of je doet het gewoon niet en communiceert dat ook helder naar de inwoners toe.

Nieuwjaarstoespraak burgemeester Halsema

In Het Parool stond (wederom) een uitstekende beschouwing van voormalig raadslid Hala Naoum Néhmé over de drie grote uitdagingen waar de gemeenteraad mee te kampen heeft in 2023.

Het college kijkt - niet geheel verrassend - wat positiever tegen hun eigen prestaties en het komende jaar aan. In de nieuwjaarstoespraak van burgemeester Halsema ging het voornamelijk over wat het college van plan is te gaan doen aan de problemen die zij zien.

De toespraak is ook online terug te lezen. Centraal in de toespraak staan de kinderen die in Amsterdam opgroeien. Halsema wenst deze kinderen een stad toe waar opgroeien betekent vrijer worden. Zij maakt daarbij een mooie vergelijking met Kees de Jongen, die in de Jordaan nooit de kansen kreeg die hij nodig had om zijn dromen waar te kunnen maken.

Als je er even bij stil staat is het een bijzondere wens. Want is vrijheid niet wat Amsterdam kenmerkt? Is het niet vanzelfsprekend dat de kinderen die in Amsterdam opgroeien dat in vrijheid doen?

Halsema stipt in haar toespraak een realiteit aan waar weinig Amsterdammers lang bij stil zullen staan: veel Amsterdammers die op dit moment kenmerkend zijn voor Amsterdam (inclusief Femke Halsema zelf en vrijwel haar hele college) zijn niet in Amsterdam zelf opgegroeid.

De realiteit is dat ook Kees de Jongen anno 2023 niet in Amsterdam zou zijn opgeroeid, maar waarschijnlijk in Almere.

Maar wie groeit er op dit moment dan nog wel op in Amsterdam? En waarom zijn deze kinderen volgens het college dan niet vrij?

Over haar nieuwjaarstoespraak en over opgroeien in Amsterdam schreef ik het volgende artikel:

Discriminatie op de woningmarkt

Minister de Jonge is vanuit het ministerie van BZK een (bewustwordings)campagne begonnen over discriminatie op de woningmarkt. De campagne leidt tot onthutste reacties: op wie is deze gericht en werkt dit niet polarisatie in de hand? Yoeri Albrecht (directeur van de Balie) schoof deze week ook bij OP1 aan om er verder over te praten:

Uit de campagne blijkt helaas niet waar het precies om gaat: verschillende onderzoeken hebben uitgewezen dat (met name) binnen de vrije sector kandidaat-huurders zijn die discriminatie ervaren. Zij worden bijvoorbeeld op grond van hun achternaam minder vaak uitgenodigd worden voor bezichtigingen dan anderen of krijgen zelden een woning toegewezen. Ook zouden verhuurbemiddelaars meewerken aan 'discriminerende' verzoeken van verhuurders indien een verhuurder daar expliciet omvraagt.

Het achterliggende probleem is dat de 'vrije keuze' van verhuurders in de vrije sector er toe kan leiden dat er criteria meegewogen worden bij de toewijzing die 'oneigenlijk' zijn zoals seksualiteit en etniciteit. Deze 'oneigenlijke' criteria staan misschien niet in de advertentie genoemd, maar kunnen stilzwijgend toch bepalend zijn. Bekend is eveneens dat verhuurders 'voorkeuren' hebben. Bijvoorbeeld liever een jong stel zonder kinderen dan anderen. In deze krapte (honderden reacties per advertentie) krijgen kandidaten uit de voorkeursgroepen vaker een woning toegewezen dan kandidaten uit andere groepen. Er is altijd een kandidaat uit de voorkeursgroep beschikbaar.

Het gaat daarmee om discriminatie op grond van insluiting en niet zozeer actieve uitsluiting. Lastig, want juist dat laatste is volgens de bestaande wetgeving strafbaar maar ook als dat voorkomt vaak heel moeilijk te bewijzen.

Dit probleem is al geruime tijd bekend en Rutte-III en Rutte-IV hebben maatregelen aangekondigd. Waarom is het dan tot nu toe gebleven bij bovenstaande campagne? En gaat de aangekondigde wet goed verhuurderschap verschil maken?

In mijn optiek is dit een 'onoplosbaar probleem'. Althans: voor de (gemeentelijke) overheid. Cynisch gezegd: beter dan deze bewustwordingscampagne wordt het dus niet. Praktische en juridische bezwaren staan in de weg waarom door onderzoekers voorgestelde maatregelen in de praktijk geen soelaas zullen bieden. In onderstaand artikel ga ik hier dieper op in: