Metropool Amsterdam of toch Republiek Amsterdam?

👋 Na donderdag aan de ‘echte’ gemeenteraad deelgenomen te hebben mocht ik zaterdag een simulatie van een gemeenteraad bijwonen in het kader van de VVD Masterclass. Een training georganiseerd vanuit de partij voor politiek talent waar ik coach ben.

Het leuke aan een simulatie is dat het soms akelig dichtbij de realiteit komt en tegelijkertijd het ook even ruimte biedt voor reflectie. Zo sneuvelde het denkbeeldige college van B&W al bij het tweede agendapunt nadat een van de partijen ging rommelen met de parkeertarieven tegen de coalitieafspraken in. Een mooie aanleiding om te reflecteren op de zin- en onzin van coalitieafspraken en de werking van het dualisme.

In deze nieuwsbrief meer reflecties op raadsaangelegenheden en sta ik wat langer stil bij de raadsvergadering van vorige week en bij de MRA: de Metropool Regio Amsterdam. Waar op dit moment 30 gemeenten en 2 provincies in gezamenlijkheid tot een gedeelde agenda proberen te komen. Hoe makkelijk dat gaat, lees je in deze brief.

Geen raadsvergadering?

Het was deze week even spannend of er wel echt een raadsvergadering zou zijn want de ICT in Amsterdam liet ook het gemeentebestuur in de steek.

De raad van woensdag moest vanwege het niet doen van de techniek ‘gecanceld’ worden en verplaatst naar donderdag. Toen deed het geluid het gelukkig weer wel. Het leidde wel tot een aantal chagrijnige bestuurders die stiekem al rekening hadden gehouden met een vrije dag.

Door het gedoe is - spijtig genoeg - de magistrale afscheidsspeech van Diederik Boomsma (CDA, nu NSC) niet opgeslagen in de gemeentelijke systemen. Een speech die door de burgemeester terecht ‘de beste speech in een serie aan hele goede toespraken’ genoemd werd. AT5 zou wel beschikken over een opname en het is dan ook te hopen dat die nog online komt.

Diederik is niet het enige bekende raadslid dat de raad verlaat. Ook Annabel Nanninga (JA21) gaf aan de raad (en zelfs de stad!) te gaan verlaten. Jammer, want haar bijdrages gaven de raad veel kleur. Afhankelijk van de verkiezingsuitslag van de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november zullen nog meer raadsleden naar Den Haag gaan.

Over ‘de leegloop’ van de raad gaf fractiegenoot (en plaatsvervangend voorzitter) Kune Burgers vorige maand al een interview aan Het Parool. Inclusief mooie foto in de raadszaal en het antwoord op de vraag ‘waarom mensen überhaupt raadslid zouden willen zijn’.

MRA en Amsterdam

Amsterdam is onderdeel van het bestuurlijk samenwerkingsverband Metropoolregio Amsterdam (MRA). Als raadslid houd ik mij bezig met deze samenwerking en ben ik plaatsvervangend lid van de MRA Raadtafel. Het onderdeel dat adviseert over de processen om de raden en staten te betrekken.

Deze periode moet elke deelregio (van de MRA) een propositie vaststellen als input voor de nieuwe MRA-agenda. Dat leverde binnen de regio een aantal verhitte debatten op. Waar gaat het over?

AT5 is vandaag met een kritisch artikel (Amsterdam tegen de rest?) gekomen over hoe Amsterdam tegen de MRA aankijkt. Tijdens de State of the Region toespraak van Halsema riep zij - als voorzitter van de MRA - op tot meer gezamenlijkheid en de MRA te beschouwen als “een meent”. Een stuk grond dat in gezamenlijk beheer is. Het leidende begrip zou volgens Halsema - als voorzitter van de MRA dus - Brede Welvaart moeten zijn.

Vervolgens werd in de commissiebespreking van de Amsterdamse propositie (voor de MRA agenda) die boodschap herhaald (ditmaal vanuit het college van Amsterdam), maar sprak wethouder Van Dantzig (D66) ook van ‘onrijpe geesten’ in de regio die nog niet klaar waren voor alle progressieve plannen uit Amsterdam. Volgens de woordvoerder van Van Dantzig (op AT5) bedoelde hij daar niets mee. Het was bedoeld om begrip te kweken bij de raadsleden dat Amsterdam niet alle wensen in de MRA agenda kunnen komen.

Tja, mij viel die uitspraak tijdens de behandeling ook op. In mijn bijdrage over de MRA (punt 6) tijdens de gemeenteraad stond ik stil bij zowel de inhoud als het proces (de vele dubbelrollen). Want hoe komen we in gezamenlijkheid tot overeenstemming als Amsterdam tegelijkertijd meent al een stap verder te zijn dan de regio?

En hoe zit het met het begrip Brede Welvaart als leidend concept? Floor Rusman waarschuwde in haar NRC-column met de titel ‘Brede welvaart’ wordt een nieuwe manier om langs elkaar heen te praten” al voor het gegeven dat iedereen het begrip op de eigen manier invult.

Voor de oplossing is het nodig dat Amsterdam in MRA verband voorbij het eigen coalitieakkoord durft te gaan kijken. Brede Welvaart werkt alleen als we tot gezamenlijke definities komen. Binnen de regio zullen we op tal van onderwerpen verschillen, maar - zoals mijn collega Daniëlle van der Raad uit Lelystad zegt - het is dan belangrijk om te kijken naar de overeenkomsten in de regio.

Invloed van de gemeenteraad

Het AT5 artikel stipt nog een ander probleem aan. Hoe zit het met de invloed van de gemeenteraden op dergelijke regionale afspraken? Moet de gemeenteraad daar dan wat mee? Is dat niet iets voor alleen de wethouders van de gemeente?

En dat is een buitengewoon actuele vraag. Al geruime tijd is er sprake van ‘regionalisering van het landsbestuur’ en is er veel aandacht voor de gebrekkige democratische legitimering van deze regionale samenwerkingen (in allerlei verschillende vormen). Rekenkamers maken zich hier ook regelmatig zorgen over. Is er sprake van een extra bestuurslaag of niet? Staatsrechtgeleerde Elzinga stuurde daar vorig jaar nog een dik rapport (‘Nederland doet maar wat en maakt er een zooitje van’) over naar de Kamer waar ik een blog over schreef.

Uit onderzoek van eerder dit jaar genaamd ‘regionale samenwerkingen en gemeenteraden’ komt een genuanceerd beeld. Het onderzoek richt zich op andere vormen van samenwerken (zogenaamde gemeenschappelijke regelingen) dan de MRA maar er is toch veel herkenning.

Ja, gemeenteraden hebben geen grip op de samenwerkingen. Nee, het is niet bekend of dat echt een probleem is. En ook lijkt het altijd de bedoeling te zijn geweest van de wetgever om de rol van volksvertegenwoordigingen binnen deze samenwerkingen te beperken.

De regionalisering is al met al ‘een wicked problem’ waar probleem en oplossing door elkaar heenlopen. Zoals de onderzoekers zeggen: heeft een raadslid gelijk als hij klaagt dat hij niet goed is geïnformeerd, of klaagt een wethouder terecht dat raadsleden te weinig belangstelling tonen voor de informatie die wel beschikbaar is?

Wat betreft de MRA speelt dit ook als ‘wicked problem’. Bestuurders (onder andere Van der Laan en Remkes) hebben toentertijd bewust gekozen om van de MRA geen gemeenschappelijke regeling te maken. Dat wordt in de kerndocumenten ook tig keer herhaald, wat wel een teken is hoe gevoelig een GR ligt als samenwerkingsvorm. Het vereist van een betrokken raadslid op dit moment nogal wat studie om te begrijpen hoe de samenwerking wel vorm is gegeven. Kan dit van een raadslid verwacht worden of is de bedoeling van de opzet juist dat die afstand er is?

Samenwerken is daarentegen voor de hele regio van levensbelang. Dat betekent dat in de toekomst mogelijk wel gesproken moet gaan worden of de opgaven binnen de MRA niet alleen via een gemeenschappelijke regeling aangepakt kunnen worden. Dit omdat besluiten dan op regionaal niveau genomen kunnen worden en het voor de deelnemende raden ook helder wordt wat hun positie is en welke invloed zij hebben. Het debat over regionale vertegenwoordiging zal dan ook in regio Amsterdam echt op gang moeten komen.

Afsluiter

Geen ijsbaan dit jaar op het Museumplein! Na een actualiteit (ingediend door VVD en CDA uit Amsterdam-Zuid) vorige week woensdag (11 oktober) bleek dat de fout lag bij het stadsdeel. Deze had te laat een Europese aanbesteding op poten gezet.

Maar hoe kan dit nou precies gebeuren? Donderdag stelde ik hier aan de burgemeester een aantal mondelinge vragen over (en ja, inclusief de nodige woordgrappen die bij dit onderwerp horen). Er is toegezegd dat op korte termijn er een brief komt.

Extra opvallend: het bericht dat het niet ging lukken met de ijsbaan was volgens DB in Zuid al ‘in mei of juni’ bekend maar werd, volgens geraadpleegde SDC-leden, pas op 20 juli naar de SDC Zuid via de dagmail verzonden. Dat is precies in het zomerreces en de langst mogelijke tijd voor de volgende vergadering. Werd daarmee iets onder het ijstapijt geschoven?

Wat vond je van deze nieuwsbrief? Reageer door een reply te verzenden op deze mail of stuur een mail naar [email protected]