Een rommelige openbare ruimte als beleid

AI en bezwaren

In het eerder genoemde boek ‘slimmer werken met AI’ beschrijft de auteur dat AI ‘een nivellerende werking’ heeft. Uit een onderzoek onder juristen blijkt dat matige juristen dankzij AI plotsklaps een stuk beter worden (zeg maar van een vier naar een zeven), maar dat goede juristen niet veel beter gaan presteren (zelfs iets minder) als AI het werk overneemt. Het speelveld komt dus dichter bij elkaar te liggen. Volgens de auteur Mollick een goede ontwikkeling.

Waarom goede juristen minder steun hebben aan AI? De huidige generatie AI kent nog enkele beperkingen (waaronder het ‘hallucineren’). Teksten die een AI produceert raken dus een plafond als het gaat om betrouwbaarheid. Een goede jurist produceert een betere en meer accurate tekst of redenering dan een AI kan doen. Wel kan AI helpen door teksten snel en goed te ordenen.

De AI-optimist ziet hier een positieve ontwikkeling in: straks kan elke juridische leek even goede juridische teksten produceren als een gemiddelde jurist. Toch kan dat in de praktijk verkeerd gaan. Zo bleek vorig jaar toen tech-ondernemer en AI-enthousiast Robert Vis aan de AI om advies vroeg in de zaak rondom Mikael:

Lang verhaal kort: de geraadpleegde AI haalt per abuis de rechtsprekende en adviserende taak van de Raad van State door elkaar. Dat is ook een wat curieuze constructie (die ook bij staatsrechtjuristen vraagtekens oproept). Het verhaal klopt als het gaat om adviezen van de Raad van State maar niet als het gaat om uitspraken. Een juridische leek denkt een goed antwoord te hebben op een technische vraag, maar dat ligt anders.

Toch maakt AI het (aantoonbaar) laagdrempeliger om een degelijke juridische tekst te produceren. Dat heeft in het bijzonder gevolgen voor inwoners die bezwaar willen maken tegen overheidsbesluiten. De Telegraaf deed daar onderzoek naar dat is overgenomen door Binnenlands Bestuur. Gemeenten vrezen een golf aan AI bezwaren.

Vrijwel iedereen kan dankzij een bezwaarschrift opstellen dat in ieder geval voldoet aan alle formele vereisten en inhoudelijk behandeld moet worden door de gemeente. Het gevolg is dat gemeenten veel capaciteit vrij zullen moeten maken om deze bezwaren inhoudelijk behandelen. Dat wil niet zeggen dat ze gegrond zijn: de kans bestaat dat de bezwaren gevuld worden met zwakke, incorrecte of incomplete redeneringen. De computer bedenkt deze voor de bezwaarmaker.

Wat betekent dit? Mollick komt ook met een interessant inzicht op dit gebied:

• Sommige handelingen (zoals het opstellen van een aanbevelingsbrief voor een student) zijn niet bedoeld om snel uitgevoerd te worden, juist omdat de waarde erin zit dat iemand er tijd voor vrijmaakt. Een AI kan binnen een minuut een aanbevelingsbrief opstellen die prima is. Net zoals dat AI een sinterklaasgedicht kan bedenken die mogelijk beter is dan veel mensen dat zelf kunnen. De waarde van dergelijke teksten zit hem erin dat mensen die zelf creëren. Daardoor krijgt de brief of het gedicht voor de ontvanger betekenis.

• Bij bezwaren speelt iets soortgelijk: een bezwaar dwingt niet alleen een bestuursorgaan om een besluit te heroverwegen, maar ook de bezwaarmaker om goed na te denken over de ratio achter het besluit en waarom er bezwaar gemaakt moet worden. In het doorlopen van dat proces zit ook al een waarde: mogelijk ziet de bezwaarmaker toch af van het indienen of weet zijn bezwaren juist beter onder woorden te brengen.

• Dat er een drempel is om een bezwaar in te dienen is geen probleem. Het betekent dat de bezwaarmakers die de energie erin stoppen om die drempel over te gaan, ook echt moeite hebben willen doen. Dat filtert al een boel onzinbezwaren eruit.

Wat betekent bovenstaande? Mocht AI inderdaad leiden tot een stortvloed aan bezwaren (zonder echte betekenis) dan zou de wetgever mogelijk ervoor moeten kiezen om nieuwe drempels op te werpen. Een onverwacht bijeffect van de werking van AI.

Een rommelige openbare ruimte? Dat is beleid

De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte. Het gemeentebestuur stelt hiervoor een onderhoudsniveau vast. Dit niveau bepaalt of het straatbeeld rommelig of verzorgd oogt. Uit recent onderzoek blijkt dat Amsterdam worstelt met de eigen ambities.

2025 zou een bijzonder jaar moeten zijn voor de gemeente Amsterdam. Niet vanwege het 750-jarige bestaan maar omdat de straten eindelijk ‘verzorgd’ eruit zouden zien. De gemeenteraad had dat al in 2017 besloten. Amsterdam staat landelijk bekend als een rommelige stad en dat klopt ook: het is gemeentelijk beleid om het verzorgingsniveau op ‘sober’ (‘rommelig straatbeeld’) te houden in plaats van ‘verzorgd’. Dat zou dus per 2025 moeten veranderen.

Die ambitie mocht maar kort bestaan. In 2019 vroeg het toentertijd nieuwe ‘kneiterlinkse’ college al om de ambitie los te laten. In 2022 is vervolgens ook besloten om het ‘tijdelijk los te laten’. Reden: het gemeentebestuur vindt het te duur om de boel op te ruimen. De stad ziet er daardoor verwaarloosd uit.

De rekenkamer Amsterdam heeft uitgezocht wat dit betekent voor een onderdeel van de openbare ruimte: de sport- en speeltoestellen (Het Parool). Uit een enquête blijkt dat Amsterdammers verdeeld zijn: een derde vindt de staat van onderhoud slecht en een derde vindt het onderhoud voldoende.

Opvallend genoeg is de onvrede in West en Centum hoger dan in Nieuw-West en Zuidoost. Het college wil daarentegen juist meer geld investeren in deze laatste stadsdelen om het onderhoud op orde te brengen. Dat geld kan in dit geval beter elders besteed worden.

Tijdens de laatste raadsvergadering sprak ik hier over met de wethouder. Zij bevestigde dat het huidige college afziet van de ambitie. In de bestuurlijke reactie op het onderzoek zegt het college: ‘Wij lezen dit rapport ook als een oproep aan een volgend college om nog meer dan nu al het geval is aandacht te schenken aan de sport- en speelplekken in de openbare ruimte en hierbij de zorg over de financiële middelen waarmee de ambtelijke organisatie het moet doen.’

Met andere woorden: er gaat te weinig geld naar de openbare ruimte en dat is bewust. Pas na nieuwe verkiezingen zal dat veranderen.

Netcongestie

Dat was schrikken vorige maand.. Wethouder de Jager (die inmiddels afscheid heeft genomen) informeerde de gemeenteraad (PDF) over een aankomend congestieonderzoek van TenneT. Amsterdam moest er rekening mee houden dat de problemen niet opgelost zouden worden. Dit was in beginsel geen nieuws. Netcongestie op het regionale net (middenspanning) speelt helaas al jaren en in oktober 2023 kondigde TenneT al een congestieonderzoek aan vanwege de problemen op het hoogspanningsnet. Toen werd ook beken dat er een wachtlijst van 10+ jaar zou komen voor nieuwe aansluitingen. Er zou onderzocht worden of via maatregelen de klap verzacht kon worden.

Op 19 december heeft TenneT een persbericht uitgebracht (Parool) en het is toch echt slecht nieuws. Amsterdam zal 10 jaar op slot gezet worden. De komende tien jaar blijven wachtlijsten bestaan voor nieuwe grootverbruikers.

De gevolgen zijn groot:

1. Door de congestie kunnen er stroomstoringen ontstaan. Volgens TenneT kan dit al gebeuren in 2026. Om dit te voorkomen moeten er ‘ingrijpende maatregelen’ genomen worden die het energienetwerk zullen ontlasten.

2. Nieuwe aanvragen van grootverbruikers (denk aan bedrijven) worden dus op een wachtlijst van circa 10 jaar gezet. Dit heeft consequenties voor het vestigingsklimaat. De al bestaande congestie op het middenspanningsnetwerk leidde er toe dat Amsterdam bedrijven is misgelopen. Deze congestie zou in 2027/2028 deels opgelost zijn. Door de congestie op het hoogspanningsnetwerk blijven de problemen nog veel langer bestaan. Extra frustrerend: ook als de inspanningen van Amsterdam voldoende zijn om het lokale netwerk te verzwaren, dan kan TenneT toch nog aansluitingen weigeren.

Het is een technisch en ingewikkeld onderwerp. Maar dus wel grote gevolgen voor vrijwel alles wat de gemeente Amsterdam wil gaan tot 2035 (en eigenlijk tot 2050..). Wat die gevolgen precies zijn voor de stad, is helaas nog niet geheel bekend. Veelzeggende zin uit de brief van de wethouder: De concrete effecten hiervan en bijbehorende aanpak op de gebiedsontwikkeling, worden momenteel in beeld gebracht. De gemeente weet het nog niet, maar moet zich schrap zetten. De ambities van Amsterdam op duurzaamheid, economie en woningbouw zullen geraakt worden.

In het nieuwe jaar gaat mijn fractie het debat aan met de wethouder (Zita Pels zal dan terugkomen) over dit onderwerp en wat het betekent voor de stad. De vraag waarom Amsterdam nog geen rekening gehouden heeft met de (nieuwe) congestieproblematiek in het bestaande beleid zal ongetwijfeld gesteld gaan worden.

Afsluiter

In deze nieuwsbrief besteed ik vaker aandacht van agressie richting volksvertegenwoordigers. In Amsterdam is dit ook een urgent probleem. Collega’s van mij (ik ben zelf niet betrokken geweest bij het onderzoek) hebben gewerkt aan de monitor Integriteit en Veiligheid. In deze monitor geven heel veel decentrale politieke ambtsdragers aan in de praktijk agressie te ervaren. Daarbij valt op dat vrouwen veel vaker dan mannen last hebben van agressie en intimidatie.

De minister van BZK heeft de Kamer hierover een brief gestuurd en was afgelopen maand ook in talkshows aanwezig om de monitor toe te lichten. De vraag is nu natuurlijk ‘hoe verder’. De minister komt met onder meer een bewustwordingsteam en een stappenplan voor online haat. De vraag is of dit voldoende is. Mocht het ambt onaantrekkelijk worden, dan zal dit gevolgen hebben voor het aantal kandidaten dat de komende jaren zichzelf als bestuurder of volksvertegenwoordiger ziet.

Wat vond je van deze nieuwsbrief? Reageer door een reply te verzenden op deze mail of stuur een mail naar [email protected]